Karanlık madde kavramını ilk olarak Hollandalı gökbilimci Jan Oort 1930’larda ortaya attı. Yakın yıldızların hareketini inceleyen Oort’a göre, yıldızların gökada merkezinin etrafında savrulmadan dolanabilmeleri için görebildiğimizden çok daha fazla miktarda madde gerekiyordu. Oort Samanyolu’nda, Güneş’in yakınlarında görebildiğimiz maddenin en azından 3 katı kadar da “karanlık madde” bulunması gerektiğini hesapladı.
Sonraları gökbilimciler başka gökadaları inceledikçe karanlık maddeye ilişkin sağlam kanıtlar elde etti. İlginç gözlemlerden biri, gökadaların içindeki yıldızların hem merkeze yakın olanlarının hem de kenara yakın olanlarının gökada merkezi çevresinde benzer sürelerde dolanmasıydı. Normalde, Newton yasalarına göre dolanma süresinin merkezden uzaklaştıkça belirgin biçimde uzaması gerekir. Güneş Sistemi işte bu olması gerekene çok güzel bir örnek. Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür Güneş’in çevresinde yalnızca 88 günde bir tur atar. Buna karşın en uzak gezegen olan Neptün Güneş çevresinde 165 yılda bir kez dolanır. Gökbilimciler, gökadalardaki yıldızların bu eşzamanlı dolanışlarını gökadaları küresel bir biçimde çevreleyen ve “hale” adı verilen bölgede bulunan büyük miktarda karanlık maddeye bağlıyor.
Gökada kümeleri, karanlık maddenin varlığı konusunda bize başka ipuçları da sağlıyor. Daha 1930’lu yıllarda, Amerikalı gökbilimci Fritz Zwicky, bizden 300 milyon ışık yılı ötedeki Coma gökada kümesinde çok miktarda karanlık madde olması gerektiğini öne sürmüştü. Zwicky’ye göre, kümenin içerdiği maddenin yalnızca onda biri görünür madde, geri kalanı karanlık madde olmalıydı. Günümüzde evrendeki toplam maddenin yaklaşık % 83’ünün karanlık madde olduğu hesaplanıyor. Peki, nasıl bir şeydir bu karanlık madde? Kozmolojide yanıtlanmayı bekleyen en önemli sorulardan biri bu. Karanlık maddenin bir bölümünün fazla ışınım yapmayan gökcisimleri, örneğin karadelikler ve kahverengi cüceler olduğu, ancak çok büyük bölümünün de kütlesi olan ama herhangi bir ışıma yapmayan ve ışınımla herhangi bir etkileşime girmeyen birtakım egzotik parçacıklardan oluştuğu düşünülüyor. Karanlık maddenin neden oluştuğunun anlaşılması için evrenbilimciler ve parçacık fizikçileri büyük bir gayretle çalışıyor.
0 Yorumlar